Metalografia jest nauką zajmującą się oceną struktury metali i ich stopów. Próbka do badań metalograficznych najpierw jest szlifowana, następnie polerowana i trawiona odpowiednim odczynnikiem chemicznym w celu obserwacji mikrostruktury. Metodyka tych badań od dziesięcioleci pozostaje wciąż aktualna, jednak cały czas jest udoskonalana i obecnie ocena mikrostruktury odbywa się nie tylko przy pomocy mikroskopu optycznego, ale również za pomocą metod opartych na wiązkach elektronów (przy użyciu mikroskopu elektronowego skaningowego i transmisyjnego).

Ale wróćmy do początków…

W 1627 roku M Jousse zauważył, że róże rodzaje żelaza posiadają inne zabarwienie i wygląd przełomów. Sto lat później R. de Réamur opisał i naszkicował przełomy prętów z różnych stopów żelaza (metody obserwacji przełomów stosowane są do dnia dzisiejszego). Jednak prawdziwy przełom i nowe możliwości stanowiło zastosowanie mikroskopu, które pozwoliło na obserwację struktury metali pod dużym powiększeniem. Początkowo mikroskop posłużył jedynie do badania końca igły i ostrza brzytwy (XVII w), jednakże później P. P. Ansow wykorzystał mikroskop do obserwacji struktury wypolerowanej i wytrawionej powierzchni stali damasceńskiej (publikacja z 1841 r.). Zastosowanie mikroskopu do obserwacji stali początkowo nie zainteresowało metalurgów, dopiero po ponad dwudziestu latach (w 1863 roku) technikę tę wykorzystał wybitny minerolog angielski H. C. Sorby i rok później przedstawił wyniki badań strukturalnych stopów żelaza podczas konferencji British Association of Advanced Science. W tym okresie metalurdzy musieli szkicować wyniki swoich badań strukturalnych, technika fotografowania struktur po raz pierwszy została zastosowana w 1864 roku. Również w tym samym czasie rosyjski metaloznawca D. K. Czernow obserwując barwę żarzenia stali podczas ogrzewania i chłodzenia ustalił, że w pewnych określonych punktach stal podlega przemianom wewnętrznym, które wiążą się ze zmianą jej właściwości i struktury. Badania te stanowiły podstawę prac nad stanami równowagi stopów żelazo-węgiel.

W Polsce z powodu warunków politycznych i gospodarczych oraz słabo rozwiniętego hutnictwa możliwości badawcze w dziedzinie metalografii były ograniczone. Początkowo obejmowały jedynie tłumaczenia prac autorów zagranicznych, jednakże na początku XX w. pojawiły się pierwsze prace polskich inżynierów. W tym miejscu nie sposób nie wspomnieć o Alfonsie Rzeszotorskim, który był założycielem i kierownikiem pierwszego w Rosji laboratorium metalograficznego w Zakładach Obuchowskich, a jego prace zostały uznane na wystawach w Londynie, Petersburgu i Warszawie. Od tamtego czasu wielu polskich metalografów przyczyniło się do rozwoju tej fascynującej dziedziny nauki, jaką z pewnością jest metalografia. Świat metali do tej pory nie został jeszcze do końca odkryty, wciąż próbujemy go zgłębić obserwując tajemnice ukryte w małych, wypolerowanych próbkach.

Henry Clifton Sorby
Henry Clifton Sorby uważany za ojca metalografii (1890 rok)

Dendryt CzernowaDendryty wykrystalizowane w jamie skurczowej wlewka ze stali wysokoweglowej
Szkic wykonany przez D. K. C
zernowa  („Przegląd techniczny”, 1880 rok)


Literatura: K. Zapolska-Nowak „Początki metalografii w Polsce”, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 22/2, 1977r.